'Verdriet en eenzaamheid: voorkom de stille strijd'

(foto team maatschappelijk werk: Angela, Edith, Marleen en Jannie)

Ondersteuning bij levend verlies

Bij ziekten zoals dementie ervaren partners en familieleden, maar ook degene die het betreft, een vorm van ‘levend verlies’. De persoon is er nog, maar het karakter en gedrag veranderen door de ziekte. Het team maatschappelijk werk heeft hiervoor verschillende soorten van begeleiding. Bijvoorbeeld psycho-educatie, gespreksgroepen of individuele gesprekken. Jannie: ‘Afhankelijk van de situatie en voorkeur van de cliënt geven wij begeleiding die het beste bij de persoon past.’

• Psycho-educatie: Je krijgt uitleg over de ziekte en handvatten om ermee om te gaan.
• Gespreksgroepen: Bijeenkomsten waar je jouw ervaringen kunt delen met andere lotgenoten.
• Individuele gesprekken: Je wordt persoonlijk begeleid en de maatschappelijk werkers bieden een luisterend oor. Vaak gaat dit samen met creatieve werkvormen of bijvoorbeeld samen een wandeling maken.

John de Vries (91), verwant:
‘Wat ik het meest waardeerde aan de gespreksgroep was de saamhorigheid. We vormden een hechte band en steunden elkaar op een manier die alleen mogelijk is met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. De inzichten en adviezen die ik kreeg van de gespreksleider en de andere groepsleden waren waardevol. Ze hielpen mij om mijn emoties beter te begrijpen en te verwerken.’

Vroegtijdig schakelen

Jannie: ‘In de huidige complexe maatschappij zijn er steeds meer mensen die de inzet van het specialisme maatschappelijk werk goed kunnen gebruiken, maar nog onvoldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden. Zo zijn wij er niet alleen voor de cliënten die bij ons (komen) wonen, maar juist ook voor hun verwanten. Als vakgroep staan wij bijvoorbeeld ook klaar voor mantelzorgers. Het langdurig verzorgen van een familielid, gecombineerd met een baan en gezin, maakt de kans op overbelasting van de mantelzorger groot. Soms ontstaan hierdoor praktische situaties die vanuit de mantelzorger goedbedoeld zijn, maar die je als professional liever wilt voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer de mantelzorger snel nog even wat boodschappen moet halen en in de tussentijd de partner ‘opsluit’ door de bedhekken in de hoogste stand te zetten. Helaas soms met vervelende valincidenten als gevolg wanneer de persoon toch zelf uit bed probeert te klimmen. Wij kunnen als team hierbij dus al vroegtijdig ondersteuning geven. Niet alleen bij het rouwproces van het ‘levend verlies’, maar ook bij praktische zaken die geregeld moeten worden. Denk aan het opstellen van een levenstestament of het aanvragen van een mentor of bewindvoerder wanneer iemand niet meer in staat is zijn eigen belangen te behartigen.’

Culturele verschillen en uitdagingen

De manier waarop rouw wordt beleefd en geuit, kan sterk variëren tussen verschillende culturen. In sommige culturen is openlijke expressie van verdriet gebruikelijk, terwijl in andere culturen meer terughoudendheid en onbewogenheid wordt verwacht. Rituelen, gewoonten en religieuze praktijken spelen vaak een belangrijke rol in hoe mensen rouwen. Jannie: ‘In sommige Aziatische landen zijn er bijvoorbeeld geen woorden voor Alzheimer, terwijl in andere culturen de zorg voor ouderen vanzelfsprekend binnen de familie wordt opgevangen. Wij worden periodiek bijgeschoold om met deze culturele verschillen om te gaan en passende ondersteuning te bieden. Zo merken wij dat momenteel binnen onze revalidatiezorg het aantal cliënten met een migratieachtergrond toeneemt. Het is daarom essentieel om te investeren in het contact met de cliënt en de familie. Het is van belang om elkaars achtergrond te begrijpen en aansluiting te vinden. Alleen op deze manier kunnen wij de best mogelijke zorg bieden.'

Het belang van luisteren

Een van de belangrijkste aspecten van maatschappelijk werk is luisteren. Mensen in rouw hebben niet altijd behoefte aan goedbedoelde adviezen, maar aan iemand die echt luistert. ‘Het is belangrijk om ruimte te geven aan het verhaal van de ander en niet direct oplossingen aan te dragen. Ook is het waardevol dat je aangeeft ook op de lange termijn ‘beschikbaar’ te zijn voor de rouwende persoon. We kennen het allemaal. Voordat je het weet zit je weer in de waan van de dag. Dit kan een ander het gevoel geven dat er geen ruimte meer is voor verdriet en dat de rouwperiode inmiddels lang genoeg heeft geduurd,’ volgens Jannie.

Doorbreek de eenzaamheid

Het is niet alleen de pijn van het verlies die mensen treft, maar ook de eenzaamheid die ermee samengaat. Het team maatschappelijk werk kan die eenzaamheid doorbreken door er simpelweg te zijn. ‘Wij bieden niet alleen praktische hulp, maar ook emotionele ondersteuning, waardoor mensen beter in staat zijn om met hun verlies om te gaan. Door te luisteren en te begeleiden, helpen we mensen om hun leven weer op de rails te krijgen. Zelfs in de moeilijkste tijden. Zo kunnen wij als team voorkomen dat rouw een stille strijd wordt,’ aldus Jannie.

Meer weten of afspraak maken?

Wil je meer weten over maatschappelijk werk of een afspraak maken? Lees meer op onze speciale pagina over maatschappelijk werk en maak alvast kennis met het team. 

Hieronder een aantal tips van het team maatschappelijk werk. Handige do’s en dont’s zodat jij er voor de ander kunt zijn. Juist tijdens de feestdagen.

Do's:

• Luister, luister, luister.
• Geef aandacht. Oók bij de speciale dagen, zoals de feestdagen.
• Blijf aandacht geven. Een levend verlies is rouwend anticiperen. Niet iedere dag is hetzelfde. Vraag bijvoorbeeld: 'Hoe is het vandaag?'
• Accepteer de golfbeweging van het rouwproces. Soms gaat het goed en soms ook even niet. Beide momenten mogen er zijn.
• Normaliseer het rouwproces. Rouwen is een basisbehoefte na een impactvol verlies.
• Blijf jezelf.

Dont's:

• Doe geen aannames, maar vraag hoe het voor diegene is en luister.
• Zet geen eigen ervaringen in als de ander aan het vertellen is.
• Vermijd goedbedoelde adviezen. Iedereen rouwt op zijn eigen manier.
• Vermijd clichés, zoals: 'Heb je nog steeds verdriet, het is al zolang geleden' of 'Je moet het maar gewoon loslaten'.