Afgerond

Een gezonde mond, een zorg minder

---

Samenvatting

• Wat was de aanleiding voor het onderzoek?

  Slecht gebit? Risico’s voor gezondheid en welzijn
  Een goede mondgezondheid is belangrijk voor de algehele gezondheid en de kwaliteit van leven. Een slecht gebit kan onder andere zorgen voor een slechte adem, pijn en (tandvlees)ontstekingen. Ernstige tandvleesontsteking (parodontitis) kan negatieve effecten met zich meebrengen ten aanzien van de ziekte van Alzheimer, hart- en vaatziekten en diabetes en ten aanzien van longontsteking voor mensen die hier een verhoogd risico op hebben.

  Slechtere mondgezondheid bij mensen met een verstandelijke beperking
  Hoewel een goede mondgezondheid erg belangrijk is, krijgt het bij mensen met lichte, matige en (zeer) ernstige verstandelijke beperkingen nog weinig aandacht, terwijl zij een slechtere mondgezondheid lijken te hebben dan mensen zonder verstandelijke beperkingen.

  Hoe kun je tandartsbezoek stimuleren?
  Om de mondgezondheid te verbeteren is regelmatig bezoek aan de tandarts en mondhygiënist noodzakelijk. Maar hoeveel mensen met verstandelijke beperkingen naar de tandarts gaan, hoe vaak ze dit doen en wat voor hen redenen zijn om wel of niet te gaan, weten we niet. Ook is in de omgeving van de cliënt vaak niet bekend hoe tandartsbezoek kan worden gestimuleerd. Daarom heeft een projectteam van PWO dit onderzocht.

• Wat waren de onderzoeksvragen?

  Hoofdvragen

  • Hoeveel mensen met verstandelijke beperkingen gaan naar de tandarts of mondhygiënist?
  • Wat zijn voor mensen met verstandelijke beperkingen redenen om wel of niet naar de tandarts of mondhygiënist te gaan?

  Deelvragen

  • Hoe is de mondgezondheid van mensen met verstandelijke beperkingen die de tandarts of mondhygiënist wel bezoeken?
  • Welke factoren bevorderen dat mensen (weer) naar de tandarts of mondhygiënist gaan wanneer zij dit niet (meer) doen?
• Wat is de meerwaarde van het onderzoek voor de cliënt, verwant en zorgmedewerker?
  • Door regelmatig naar de tandarts en mondhygiënist te gaan, verbetert de mondgezondheid van de cliënt.
  • Door een betere mondgezondheid neemt de algehele gezondheid en kwaliteit van leven van de cliënt toe. Bijvoorbeeld doordat hij geen slechte adem meer heeft en het sociaal contact verbetert. Of doordat hij geen pijn meer heeft en probleemgedrag hierdoor afneemt.
  • Door een betere mondgezondheid hoeft de cliënt geen of minder ingrijpende behandelingen bij de tandarts te ondergaan.
  • De cliënt ervaart minder belemmering om naar de tandarts of mondhygiënist te gaan omdat rekening kan worden gehouden met bevorderende factoren.
     
  • Het onderzoek vergroot de kennis en bewustwording van behandelaren, begeleiders en verwanten over mondzorg en mondgezondheid bij mensen met verstandelijke beperkingen.
  • Doordat in kaart is gebracht wie wel en niet naar de tandarts of mondhygiënist gaat en waarom dat wel of niet gebeurt, kunnen behandelaren de mondzorg meer gericht verbeteren.
  • Doordat begeleiders weten welke factoren tandartsbezoek bevorderen, kunnen ze de cliënt beter stimuleren om te gaan.
• Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

  Het onderzoek bestond uit 2 delen: een dossieronderzoek en een literatuuronderzoek.

  Hoe zag het dossieronderzoek eruit?
  De onderzoekers hebben in totaal 150 cliëntdossiers doorgenomen: 50 van mensen met lichte, 50 van mensen met matige en 50 van mensen met (zeer) ernstige verstandelijke (en meervoudige) beperkingen. Hierbij brachten ze in kaart:

  • Hoe vaak en met welke redenen de cliënt naar de tandarts of mondhygiënist ging.
  • Hoe de mondgezondheid en staat van het gebit van de cliënt was.
  • Welke tandheelkundige (be)handelingen bij het tandartsbezoek plaatsvonden.
  • Waar de tandheelkundige (be)handelingen werden uitgevoerd (tandartspraktijk, ziekenhuis, eigen woonlocatie) en in welk type stoel.
     
  • Hoe het poetsgedrag van de cliënt was.
  • Welke mondzorgadviezen de cliënt kreeg.
  • Of en hoe de cliënt bij het tandartsbezoek werd begeleid.
  • Welke factoren het bezoek aan de tandarts of mondhygiënist bevorderden.

  Bij cliënten die niet naar de tandarts of mondhygiënist gingen, keken de onderzoekers naar de redenen hiervoor. Stonden in het cliëntdossier geen gegevens over mondzorg, dan rapporteerden ze dit ook.

  Hoe zag het literatuuronderzoek eruit?
  De onderzoekers zochten in de Nederlandse en Engelstalige literatuur naar factoren die tandartsbezoek bij mensen met een verstandelijke beperking kunnen bevorderen.

• Wat zijn de belangrijkste conclusies?
  • Van de 150 onderzochte cliënten bezocht ruim 80% de tandarts en bijna 40% de mondhygiënist. Het merendeel ging twee keer per jaar voor de periodieke controle. 31% geen eigen tanden en kiezen meer. De problemen in de mond die het meest voorkwamen, waren tandsteen, tandplak en tandvleesontsteking.
     
  • Het beeld dat uit het onderzoek naar voren komt over het bezoek aan de tandarts of mondhygiënist, de reden om wel of niet naar de te gaan en de mondgezondheid komt voor de doelgroepen LVB, MVB en (Z)EV(M)B in grote lijnen overeen.
     
  • De bevorderende factoren die voor, tijdens en na het bezoek aan de tandarts of mondhygiënist kunnen worden ingezet, kunnen verwanten, begeleiders, tandartsen en mondhygiënisten handvatten bieden om mensen met verstandelijke beperkingen te stimuleren om (weer) naar de tandarts of mondhygiënist te gaan. Dit bevordert de mondgezondheid, wat bijdraagt aan de algehele gezondheid en kwaliteit van leven.
     
  • De resultaten van het onderzoek leiden tot meer kennis over de mondzorg en mondgezondheid bij mensen met verstandelijke beperkingen. Dit zorgt voor kennis en bewustwording bij zorginstellingen en begeleiders over het belang van een goede mondgezondheid, de dagelijkse mondzorg, de inzet van gespecialiseerde tandartsen en mondhygiënisten bij mensen met verstandelijke beperkingen en het integraal opnemen van mondzorg in het cliëntdossier.
• Welke aanbevelingen zijn er voor de praktijk?
  • Rapportage over de dagelijkse mondzorg, de wijze van ondersteuning tijdens het bezoek aan de tandarts of mondhygiënist en het behandelverslag van de tandarts of mondhygiënist zouden integraal onderdeel uit moeten maken van het cliëntdossier. Zo wordt duidelijke verslaglegging over goede mondzorg voor de cliënt in het dossier gewaarborgd.
     
  • In de literatuur werden veel bevorderende factoren gevonden die cliënten kunnen helpen om wél of met minder zorgen naar de tandarts of mondhygiënist te gaan. Deze werden vaak niet teruggevonden in de dossiers. Voor zorginstellingen is het dan ook raadzaam om goed kennis te nemen van de uiteenlopende bevorderende factoren en deze toe te passen.
     
  • Ook is het belangrijk om in het dossier te noteren wat de reden is dat een cliënt niet of met moeite de tandarts of mondhygiënist bezoekt, zodat bevorderende factoren kunnen worden ingezet die passen bij de cliënt.
• Waar kan ik meer te weten komen over dit onderzoek?

  Vakartikel
  Het vakartikel over dit onderzoek verscheen in het Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen (NTZ). Je vindt het onderaan deze pagina bij Documenten.

  Folder met praktische tips
  De onderzoekers maakten op basis van de uitkomsten van het onderzoek een overzichtelijke folder met praktische tips voor het bezoek aan de tandarts of mondhygiënist. Ook deze folder vind je onderaan de pagina bij Documenten.

• Hoe is het onderzoek gefinancierd?

  Het onderzoek was mogelijk dankzij subsidie van ZonMw en personele inzet van de afdeling PWO van Alliade.

---

Documenten